प्रगत शाळा निकष

राज्यातील शाळांत जून 2015 पासून शासनाने प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र कार्यक्रम राबविण्याचा निर्णय घेतला. त्यानुसार शिक्षण विभागातील अधिकारी, कर्मचारी व शिक्षक कामाला लागले. गेले वर्षभर शिक्षकांनी शाळा विकासासाठी प्रयत्न चालविले; मात्र, शाळा प्रगत झाली की नाही हे ठरवायचे कसे, याबाबत शिक्षण विभाग, शिक्षकांत संभ्रम होता. प्रगत शाळांचे निकष कोणते, याबाबत विचारणा केली जात होती. त्यानुसार शिक्षण विभागाने प्रगत शाळेचे 25 निकष निश्‍चित केले आहेत. यामध्ये प्राधान्याने स्वयंनिर्मित ज्ञानरचनावादी साहित्य, इयत्तानुरूप शैक्षणिक साहित्याच्या साह्याने बेरीज, वजाबाकी, गुणाकार, भागाकार अचूक करता येणे, गणिताची शाब्दिक उदाहरणे सोडविणे, प्रत्येक विद्यार्थ्यास पाठ्यपुस्तकातील कोणतीही पाच वाक्‍ये वाचता येणे, आकलनावर आधारित प्रश्‍नांची उत्तरे देणे, कविता साभिनय सादर करणे, तीन शब्दांवरून पाच वाक्‍ये तयार करणे, विद्यार्थ्यांत बोलण्यात, उत्तरे देण्यात आत्मविश्‍वास हवा, तीन सोप्या शब्दांवरून गोष्ट तयार करणे, तीन सोपे शब्द देऊन चार ओळींची कविता तयार करणे, इंग्रजीत विचारलेल्या पाच प्रश्‍नांची उत्तरे देणे, वर्गानुकूल दिलेल्या विषयावर चार-पाच वाक्‍यांत विचार मांडणे, शाळा परिसर स्वच्छ, शंभर टक्के उपस्थिती आदी 25 निकषांचा समावेश आहे. प्रत्येक निकषाला पाच गुण आहेत. 

40 टक्के गुण 
या 25 निकषांच्या आधारावर 80 गुण व संकलित चाचणी दोनमध्ये प्रत्येक विद्यार्थ्यास 40 टक्के गुण मिळाल्यास ती शाळा 2015-16 करता प्रगत म्हणून घोषित केले जाईल. मात्र, पुढील 2016-17 या शैक्षणिक वर्षात 25 निकषास 100 गुण व विद्यार्थ्यास 60 टक्के गुण मिळणे आवश्‍यक राहणार आहे. 

कालबद्ध कार्यक्रम 
विद्या परिषदेच्या ( MSCERT) च्या लिंकवर ता. 15 पर्यंत प्रगत शाळांची माहिती भरणे, विद्या परिषदेकडून ता. 19 पर्यंत शाळा भेटीचे नियोजन, ता. 22 ते 27 पर्यंत प्रत्यक्ष प्रगत शाळांना भेटी, ता. 30 रोजी प्रगत शाळांची घोषणा विद्या परिषदेकडून केली जाईल. 

विश्‍वासार्हता कितपत? 
25 निकषांवर 80 गुण व चाचणीत विद्यार्थ्यास 40 गुण मिळणे अपेक्षित असेल तरी त्याची तपासणी प्रथमत: संबंधित शाळांचे मुख्याध्यापक, शिक्षकच करणार आहे. त्रयस्थ संस्थांकडून सर्व शाळांची तपासणी केली जात नाही. शिक्षकांनी प्रगत शाळा घोषित केल्यानंतर शिक्षणाधिकारी, गटशिक्षणाधिकारी, केंद्रप्रमुख हे पाच टक्‍के शाळांची पुनर्पडताळणी करतील. शिक्षकांकडून स्वत:च्या शाळांना जादा गुण देण्याची शक्‍यता आहे. या प्रक्रियेमध्ये विश्‍वासार्हता कितपत राहणार, याबाबत शंकाच उपस्थित होत आहे. 

*प्रगत शैक्षणिक महाराष्ट्र अंतर्गत प्रगत शाळा घोषित करण्यासाठी आवश्यक २५ निकष* 📕

*खालील निकषांपैकी प्रत्येक निकष पूर्ण असेल तरच १०० % गुण मिळतील आणि तीच शाळा प्रगत समजली जाईल.*
  *प्रगत शाळा निकष आणि गुण*
👇👇👇👇👇👇👇👇👇👇

१) *पट आणि वर्षभराची सरासरी उपस्थिती (५ गुण)*

२) *शाळाबाह्य बालके आणि प्रत्यक्ष प्रवेशीत बालके (५ गुण)*

३) *शाळा परिसर अगदी स्वच्छ असल्यास (५ गुण)*

४) *प्रत्येक विषयासाठी ज्ञानरचनावादी साहित्य किमान*
*१० घटकावर आधारित २० प्रकारचे साहित्य शिक्षकांनी स्वनिर्मित असल्यास (५ गुण)*

५) *कोणतयाही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास किमान ५ गणिती संख्या वाचता लिहता येणे.ई.१ली साठी २ अंकी आणि त्यापुढील इयत्तासाठी १ अंक वाढवत जाणे. (५ गुण)*

६) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही किंवा सर्व विद्यार्थ्यास शैक्षणिक साहित्याच्या साहाय्याने किमान एक बेरीज करता येणे. (५ गुण)*

७) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही किंवा सर्व विद्यार्थ्यास शैक्षणिक साहित्याच्या साहाय्याने किमान एक वजाबाकी करता येणे. (५ गुण)*

८) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही किंवा सर्व विद्यार्थ्यास शैक्षणिक साहित्याच्या साहाय्याने किमान एक गुणाकार करता येणे. (५ गुण)*

९) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही किंवा सर्व विद्यार्थ्यास शैक्षणिक साहित्याच्या साहाय्याने किमान एक भागाकार करता येणे. (५ गुण)*

१०) *वजन/मापे/आकारमान/लांबी/वेळ यावर  उदाहरणे सोडवता येणे (५ गुण)*

११) *प्रत्येक वर्गातील प्रत्येक विद्यार्थ्यास त्या इयत्तनुरूप किमान ५ वाक्ये वाचता येणे .(५ गुण)*

१२) *प्रत्येक वर्गातील प्रत्येक विद्यार्थ्यास त्या इयत्तनुरूप किमान ५ वाक्ये श्रुतलेखनाने लिहता येणे .(५ गुण)*

१३) *वर्गानुकूल आशयाच्या अकलनावर कोणत्याही विद्यार्थ्यास ५ प्रश्नांची उत्तरे देता येणे.(५ गुण)*

१४) *प्रत्येक वर्गातील प्रत्येक विद्यार्थ्यास एक शब्द दिल्यानंतर त्या शब्दाच्या शेवटच्या अक्षरापासून पाठपुस्तकाबाहेरील किमान ५ शब्द तयार करता येणे. (५ गुण)*

१५) *कोणत्याही विद्यार्थ्यास पथ्यपुस्तकातील कोणतीही कविता साभिनय सादर करता येणे.(५ गुण)*

१६) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास चित्रवाचन करता येणे.(५ गुण)*

१७) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल ३ शब्द दिल्यास किमान ५ वाक्ये तयार करता येणे.(५ गुण)*

१८) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल ३ सोपे शब्द दिल्यास त्यापासून गोष्ट तयार करता येणे.(५ गुण)*

१९) *मुलांच्या चेहऱ्यावर , बोलण्यात, उत्तरे देण्यात कमालीचा आत्मविश्वास दिसून येतो.(५ गुण)*

२०) *प्रत्येक वर्गातील विद्यार्थ्यास किंवा सर्व विद्यार्थास एक छोटी नाटिका सादर करता येणे.(५ गुण)*

२१) *प्रत्येक वर्गातील प्रत्येक विद्यार्थ्यास घड्याळाची काटे फिरवून अचूक वेळ सांगता येणे.(५ बोनस गुण)*

२२) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल ३ सोपे शब्द दिल्यास त्यापासून कहोती कविता तयार करता येणे.(५ बोनस गुण)*

२३) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल ५ इंग्रजी प्रश्नांची उत्तरे देता येणे. (५ बोनस गुण)*

२४) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल एका वस्तूचे चित्र रेखाटता येणे. (५ बोनस गुण)*

२५) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल दआलेल्या विषयावर स्वतःचे मत मांडता येणे. (५ बोनस गुण)*
                       *सर्व २५ निकषांच्या आधारावर किमान ८० गुण मिळाल्यास आणि संकलित २ च्या चाचणीत प्रत्येक विद्यार्थ्यास किमान ४० % गुण मिळाल्यास ती शाळा प्रगत घोषित करण्यात येईल.*